ग्रँड स्लॅम टेनिस

 

ग्रँड स्लॅम टेनिस

ग्रँड स्लॅम टेनिस हा शब्द  टेनिस या खेळातील चार सर्वात प्रतिष्ठित वार्षिक टेनिस स्पर्धांचा संदर्भ देतो. ग्रँड स्लॅम विजेतेपद मिळवणे ही टेनिसमधील सर्वोच्च कामगिरी मानली जाते. चार ग्रॅंड स्लॅम स्पर्धा, प्रत्येक स्पर्धेची  विशिष्ट वैशिष्ट्ये आहेत:

ऑस्ट्रेलियन ओपन: दरवर्षी मेलबर्न, ऑस्ट्रेलिया येथे, साधारणपणे जानेवारीमध्ये आयोजित केली जाते. ही स्पर्धा हार्ड कोर्टवर खेळली जाते. पहिल्यांदा १९०५ मध्ये आयोजित करण्यात आली होती आणि तेव्हापासून ही टेनिस कॅलेंडरमधील प्रमुख स्पर्धांपैकी एक बनली आहे.

फ्रेंच ओपन: पॅरिस, फ्रान्समध्ये, विशेषत: मेच्या उत्तरार्धापासून ते जूनच्या सुरूवातीस होते. फ्रेंच ओपन लाल मातीच्या कोर्टवर खेळली जाते, ही स्पर्धा आव्हानात्मक चिकणमातीच्या पृष्ठभागासाठी प्रसिद्ध आहे. ज्यामुळे खेळाच्या वेगावर आणि शैलीवर लक्षणीय परिणाम होतो. प्रथम १८९१ मध्ये आयोजित करण्यात आली होती.

विम्बल्डन: विम्बल्डन, लंडन, युनायटेड किंगडम येथे जूनच्या अखेरीस आणि जुलैच्या सुरुवातीला आयोजित केलली जाते. विम्बल्डन ही जागतिक स्तरावरची सर्वात जुनी टेनिस स्पर्धा आहे, ती १८७७ पासूनची आहे. ती ग्रास कोर्टवर खेळली जाते, जी ऐतिहासिकदृष्ट्या टेनिससाठी सर्वात सामान्य पृष्ठभाग म्हणून वापरली जाते. विम्बल्डन हे खेळाडूंसाठी सर्व-पांढऱ्या ड्रेस कोडसह त्याच्या परंपरांसाठी ओळखले जाते.

यूएस/अमेरिकन ओपन: न्यू यॉर्क सिटी, यूएसए येथे होते, साधारणपणे ऑगस्टच्या अखेरीस ते सप्टेंबरच्या सुरुवातीस. हार्ड कोर्टवर खेळली जाणारी, यूएस ओपन ही १८८१ मध्ये सुरू झाली. या स्पर्धातील उत्साही वातावरण आणि रात्रीच्या वेळी फ्लडलाइट्सखालील खेळासाठी ओळखली जाते.

प्रत्येक ग्रँड स्लॅम स्पर्धेत पुरुष आणि महिलांसाठी एकेरी, दुहेरी आणि मिश्र दुहेरी स्पर्धांचा समावेश असतो. ग्रँड स्लॅम विजेतेपद जिंकण्यासाठी, खेळाडूने विविध फेऱ्यांमधून सामन्यांच्या मालिकेत विजयी होणे आवश्यक आहे, सामान्यत: १२८ खेळाडूंच्यासह (पुरुष आणि महिला एकेरीसाठी १२८) आणि अंतिम फेरीपर्यंत प्रगती करणे आवश्यक आहे.

एका कॅलेंडर वर्षात चारही ग्रँड स्लॅम स्पर्धा जिंकणे हे "ग्रँड स्लॅम" किंवा "कॅलेंडर स्लॅम" म्हणून ओळखले जाते. ही कामगिरी करणे अत्यंत दुर्मिळ आहे आणि ही टेनिसमधील सर्वात अपवादात्मक कामगिरी मानली जाते.  अमेरिकेचा डॉन बज,  ऑस्ट्रेलियाचा रॉड लेव्हर आणि जर्मनीची स्टेफी ग्राफ ग्रँड स्लॅम" किंवा "कॅलेंडर स्लॅम झालेले आहेत.

सलग चारही प्रमुख विजेतेपदे स्पर्धा जिंकणे हे (कॅलेंडर वर्षात नाही) “नॉन-कॅलेंडर वर्ष ग्रँड स्लॅम” म्हणून ओळखले जाते. उदा. सर्बियाचा नोव्हाक जोकोविच, जर्मनीची स्टेफी ग्राफ,  अमेरिकेची  मार्टिना नवरातिलोवा आणि  सेरेना विल्यम्स.

याव्यतिरिक्त, खेळाडूच्या कारकिर्दीतील कोणत्याही टप्प्यावर (परंतु त्याच वर्षी आवश्यक नाही) चारही ग्रँड स्लॅम स्पर्धा जिंकणे याला "करिअर ग्रँड स्लॅम" असे संबोधले जाते.  अनेक दिग्गज खेळाडूंनी हा टप्पा गाठला आहे, त्यांनी वेगवेगळ्या पृष्ठभागावर आणि परिस्थितींमध्ये त्यांचे वर्चस्व प्रदर्शित केले आहे. उदा. अमेरिकेचा आंद्रे अगासी, स्वित्झर्लंडचा रॉजर फेडरर, स्पेनचा राफेल नदाल, सर्बियाचा नोव्हाक जोकोविच जर्मनीची स्टेफी ग्राफ,  अमेरिकेची मार्टिना नवरातिलोवा आणि  सेरेना विल्यम्स इत्यादी.   

चारही प्रमुख ग्रँड स्लॅम स्पर्धा विजेतेपदे आणि ऑलिम्पिक सुवर्णपदक एकाच वेळी जिंकणे याला “गोल्डन स्लॅम” असे संबोधले जाते. जर्मनीची स्टेफी ग्राफ गोल्डन स्लॅम झालेली आहे. हिने १९८८ मध्ये ही कामगिरी केलेली आहे. अशी कामगिरी करणारी ती एकमेव खेळाडू आहे. कोणत्याही पुरुष खेळाडूंना अजून अशी कामगिरी करता आलेली नाही.

 कारकिर्दीत चारही प्रमुख ग्रँड स्लॅम स्पर्धा विजेतेपदे आणि ऑलिम्पिक सुवर्णपदक जिंकणे याला “करिअर गोल्डन स्लॅम” असे संबोधले जाते. अमेरिकेचा आंद्रे अगासी, स्पेनचा राफेल नदाल आणि जर्मनीची स्टेफी ग्राफ करिअर गोल्डन स्लॅम झालेले आहेत. तर  खेळाडूंनी त्यांच्या कारकिर्दीत चारही प्रमुख विजेतेपदे, ऑलिम्पिक सुवर्णपदक आणि टूर फायनल जिंकणे याला “करिअर सुपर स्लॅम” असे संबोधले जाते. अमेरिकेचा टेनिस खेळाडू आंद्रे अगासी करिअर जर्मनीची स्टेफी ग्राफ,  अमेरिकेची सेरेना विल्यम्स सुपर स्लॅम झालेले आहेत.    

ग्रँड स्लॅम या अत्यंत प्रतिष्ठतेच्या  स्पर्धा आहेत आणि जगभरातील सर्वोत्तम टेनिसपटूंना आकर्षित करतात. मोठी बक्षीस रक्कम आणि खेळाडूंची जागतिक क्रमवारी  यामुळे या  स्पर्धा महत्त्वपूर्ण मानल्या जातात. जागतिक स्तरावर लाखो चाहते या स्पर्धा पाहत आहेत आणि टेनिस या खेळात त्या यशाचे शिखर आहेत.

डॉ. सोपान एकनाथ कांगणे, प्राचार्य, 

महाराष्ट्रीय मंडळाचचंद्रशेखर आगाशे 

शारीरिक शिक्षण महाविद्यालय, 

पुणे ४११०३७