गेमिंग आणि ई स्पोर्ट्स

 

  गेमिंग आणि ई स्पोर्ट्स

 

जगभरात ३ अब्जाहून अधिक गेमर्स आहेत. इंटरनेट अधिक प्रवेशयोग्य झाल्यामुळे गेल्या २५ वर्षांत गेमिंगचे जग मोठ्या प्रमाणावर बदलले आहे. मोबाइल, कन्सोल किंवा डेस्कटॉप असो, जगातील सर्वात मोठा वापरकर्ता हाच गेमिंगचा  आधार आहे.  गेमिंगच्या बाजाराचा आकार चित्रपट आणि संगीत क्षेत्राच्या  एकत्रित बाजाराच्या आकारापेक्षा मोठा आहे!

सर्वाधिक लोकप्रिय खेळांच्या अधिकृत टूर्नामेंट लाखो दर्शकांची नोंदणी करू शकतात आणि व्यावसायिक ई स्पोर्ट्स संघ सर्वोच्च स्तरावर स्पर्धा करण्यासाठी लाखो डॉलर्स प्रायोजकत्व आणि बक्षीस निधी प्राप्त करू शकतात. ई स्पोर्ट्सच्या वाढत्या लोकप्रियतेसह, अलीकडेच, आंतरराष्ट्रीय ऑलिंपिक समितीने ऑलिंपिक ई-स्पोर्ट्स सप्ताह, २२-२५ जून २०२३  जाहीर केला,  ज्यामध्ये स्पर्धा करण्यासाठी ई-खेळाडूंसाठी शारीरिक खेळांची आभासी मालिका तयार केली गेली.

ई-स्पोर्ट्स म्हणजे काय?

ई-स्पोर्ट्स, ज्याला इलेक्ट्रॉनिक स्पोर्ट्स देखील म्हणतात, स्पर्धात्मक व्हिडिओ गेमिंगचा संदर्भ देते, जे सहसा व्यावसायिक स्तरावर खेळले जाते. ई-स्पोर्ट्समध्ये सामान्यत: अशा खेळांचा समावेश असतो जेथे व्यक्ती किंवा संघ संघटित स्पर्धा किंवा लीगमध्ये बक्षीस किंवा ट्रॉफी जिंकण्याच्या उद्देशाने एकमेकांविरुद्ध स्पर्धा करतात. ई-स्पोर्ट्समध्ये रिअल-टाइम स्ट्रॅटेजी गेम्स, रेसिंग गेम्स, स्पोर्ट्स सिम्युलेशन, फर्स्ट पर्सन नेमबाज आणि बरेच काही यासह विविध गेमचा समावेश असू शकतो. अलिकडच्या वर्षांत ई-स्पोर्ट्सची लोकप्रियता लक्षणीयरीत्या वाढली आहे, अनेक व्यावसायिक संघ आणि खेळाडू जगभरातील प्रमुख स्पर्धांमध्ये भाग घेतात आणि लाखो चाहते गेमचे थेट प्रक्षेपण पाहण्यासाठी ट्यूनिंग करतात. गेमिंग चांगल्यासाठी आणि सकारात्मक परिणामांना चालना देण्यासाठी वापरले जाते हे सुनिश्चित करण्यासाठी जवळपास प्रत्येक देशात आता ई-स्पोर्ट्स फेडरेशन्स समर्थन आणि मार्गदर्शन प्रदान करतात. UAE आणि सौदी अरेबिया गेमिंगमध्ये मोठ्या प्रमाणावर गुंतवणूक करत आहेत आणि भविष्यासाठी असंख्य कर्मचारी आणि आर्थिक वाढीच्या संधी निर्माण करत आहेत, मध्य पूर्व या वेगाने वाढणाऱ्या बाजारपेठेत जागतिक नेता बनणार आहे.

गेमिंगचे गैरसमज

गेमिंग हा अनेक दशकांपासून मनोरंजनाचा एक लोकप्रिय प्रकार आहे, परंतु त्याच्या आरोग्यावर होणाऱ्या परिणामाबद्दल अजूनही अनेक गैरसमज आहेत. काही लोकांचा असा विश्वास आहे की गेमिंग हा वेळेचा अपव्यय आहे, ते बैठी जीवनशैलीला प्रोत्साहन देते आणि यामुळे व्यसन आणि इतर नकारात्मक परिणाम होऊ शकतात. तथापि, अलीकडील संशोधनात असे दिसून आले आहे की गेमिंगचा खरोखर मानसिक आरोग्य आणि आरोग्यावर सकारात्मक प्रभाव पडतो, विशेषत: जेव्हा उद्देश आणि परिणामांवर लक्ष केंद्रित केले जाते आणि वेळेचे व्यवस्थापन समाविष्ट असते.

ई-स्पोर्ट्स किंवा स्पर्धात्मक व्हिडिओ गेमिंगचे फायदे

ई-स्पोर्ट्स मुलांच्या किंवा प्रौढांच्या कल्याणासाठी आणि कौशल्य विकासासाठी अनेक फायदे प्रदान करू शकतात,

१. संज्ञानात्मक विकास:

ई-स्पोर्ट्स निर्णयक्षमता, धोरणात्मक विचार आणि प्रतिक्रिया वेळ यासारखे संज्ञानात्मक कार्ये सुधारू शकतात. उदाहरणार्थ, रणनीती-आधारित गेम खेळण्यासाठी खेळाडूंनी पटकन विचार करणे आणि गेमच्या फलितावर परिणाम करणारे निर्णय घेणे आवश्यक आहे. या कौशल्यांची जाणीव असणे आणि त्यांचा वापर केव्हा केला जात आहे याचा मागोवा घेणे  याचा उपयोग त्यांना शैक्षणिक किंवा कामाच्या ठिकाणी होईल.

२. सामाजिक संबंध:

ई-स्पोर्ट्समध्ये भाग घेणे, संघाचा भाग असणे, मुले आणि प्रौढांना समुदाय आणि सामाजिक संबंधांची भावना प्रदान करू शकते, जसे ते इतर पारंपारिक खेळांमध्ये खेळतात. विद्यार्थ्यांसाठी आणि शाळेतील कर्मचाऱ्यांसाठी, त्यांच्या शाळेत किंवा ऑनलाइन इतरांसोबत खेळणे संवाद कौशल्य विकसित करण्यात आणि टीमवर्क आणि सहयोगासाठी संधी निर्माण करण्यात मदत करू शकते आणि सकारात्मक संबंध वाढवू शकतात जे अन्यथा स्थापित केले जाऊ शकत नाहीत. शिक्षकांसाठी, "Roblox" आणि "Minecraft" सारखे गेम वापरण्यासाठी सुरक्षित असू शकतात आणि खेळाडूंना सामायिक उद्दिष्टे साध्य करण्यासाठी कार्ये पूर्ण करण्यासाठी एकत्र काम करण्यासाठी प्रोत्साहित करू शकतात. या गेम शीर्षकांमध्ये विज्ञान, तंत्रज्ञान अभियांत्रिकी आणि गणित या विषयांशी संबंधित शैक्षणिक सामग्री आणि संसाधने देखील असतात. ब-याच गेममध्ये पालक नियंत्रणे देखील असतात जी सुरक्षित खेळाला प्रोत्साहन देण्यासाठी सक्रिय केली जाऊ शकतात.

३. शारीरिक आरोग्य:

ई-स्पोर्ट्स शारीरिक क्रियाकलाप आणि निरोगी सवयींना देखील प्रोत्साहन देऊ शकतात. "जस्ट डान्स" सारख्या शारीरिक हालचालींचा समावेश असलेले खेळ आहेत, जे ऑलिंपिक ई-स्पोर्ट्स वीक गेमच्या यादीचा भाग आहे. विशिष्ठ उद्देशाने तयार केलेले गेमिंग उपकरणे मुलांना त्यांचे समन्वय आणि कारक कौशल्ये विकसित करण्यात मदत करू शकतात. सिम रेसिंग, असे कार्यक्रम आहेत जे मानसिक आणि शारीरिक प्रशिक्षण तसेच गेमप्लेवर लक्ष केंद्रित करतात. असे गेम देखील आहेत जेथे विकसक आणि प्रकाशकांनी व्यायाम आणि शारीरिकरित्या सक्रिय राहण्यासाठी लीडर बोर्ड आणि पॉइंट सिस्टम समाविष्ट केले आहेत. व्यावसायिक ई-स्पोर्ट्स खेळाडू, ज्यांना सहसा ई-ॲथलीट म्हणून संबोधले जाते, त्यांच्याकडे व्यायामशाळा प्रशिक्षण, आहार आणि पोषण, निरोगी झोप आणि पुनर्प्राप्तीच्या सवयी इत्यादींचा समावेश असतो. हे सरासरी गेमरसाठी साप्ताहिक वेळापत्रकानुसार स्वीकारले जाऊ शकते.

४. मानसिक आरोग्य:

ई-स्पोर्ट्समध्ये गुंतणे मुलांना आणि प्रौढांना सिद्धीची भावना प्रदान करू शकते, ज्यामुळे त्यांचा आत्मसन्मान आणि आत्मविश्वास वाढू शकतो. हे तणाव आणि चिंतेसाठी निरोगी सामना करण्याची यंत्रणा म्हणून देखील काम करू शकते. उदाहरणार्थ, स्पर्धात्मक घटकांशिवाय आरामदायी खेळ खेळणे मुलांना आणि प्रौढांना आराम करण्यास आणि अस्वस्थतेस मदत करू शकते. तथापि, उद्दिष्टे आणि साध्य लक्ष्ये जोडून, गेमप्लेमध्ये असो किंवा मुलासाठी वैयक्तिकृत केले तरीही, अतिरिक्त यशाची भावना जोडू शकते आणि ते अयशस्वी झाल्यास, ते नकारात्मक अनुभव न बनवता शिकू शकतात आणि पुन्हा प्रयत्न करू शकतात.

५. करिअरच्या संधी:

ई-स्पोर्ट्स गेमिंग, ब्रॉडकास्टिंग, प्रोडक्शन, इव्हेंट मॅनेजमेंट आणि कंटेंट निर्मिती इत्यादींसह विविध क्षेत्रात करिअरच्या संधी देऊ शकतात. या उद्योगात कायदेशीर, व्यवसाय, कोचिंग इत्यादींशी संबंधित अनेक पारंपारिक भूमिकांचाही समावेश आहे. उदाहरणार्थ, गेमिंगची आवड असलेली मुले एक व्यावसायिक गेमर किंवा स्ट्रीमर बनण्यावर लक्ष केंद्रित करत नसलेले करिअर करू शकतात.

     एकंदरीत, गेमिंगमुळे मानसिक आरोग्य सुधारणे, संज्ञानात्मक कौशल्ये वाढवणे, सामाजिक संबंध वाढवणे, यशाची भावना प्रदान करणे, शारीरिक हालचालींना प्रोत्साहन देणे आणि सर्जनशीलता वाढवणे यासह अनेक प्रकारे कल्याणचा फायदा होऊ शकतो. तथापि, इतर क्रियाकलापांसह गेमिंगचा समतोल राखणे आणि ते निरोगी आणि जबाबदार मार्गाने वापरले जात असल्याचे सुनिश्चित करणे महत्वाचे आहे.

 

https://www.gesseducation.com/gess-talks/articles/gaming-and-esports-can-have-a-positive-impact-on-your-wellbeing

 

 

                        सोपान एकनाथ कांगणे,

                                                प्राचार्य, महाराष्ट्रीय मंडळाचे,

          चंद्रशेखर आगाशे शारीरिक शिक्षण महाविद्यालय, पुणे ४११०३७